Meer details over vallende klep bij molen De Walvisch: uitzonderlijk incident was ‘levensgevaarlijk’

Het was een uitzonderlijk incident. Daarover zijn alle kenners van molens het eens. Vorige week woensdag viel één van de vier zogenoemde regelkleppen van de molen af. Het onderste deel van het systeem, de onderschenkel, raakte om onduidelijke reden los. Daardoor viel de hele regelklep van de molen af en kwam op straat terecht. De onderschenkel viel vermoedelijk in de Nieuwe Haven en is voorlopig onvindbaar.

Directeur Hugo Boogaard van de stichting De Schiedamse Molens spreekt meermaals van een ‘klein incident’. Boogaard is ervan overtuigd dat er geen gevaar is geweest. “Er was niemand in de buurt”, zegt hij. Meerdere molenaars elders in het land hebben daar een ander gevoel bij. Uit collegialiteit willen de meeste molenaars anoniem blijven, maar zij bevestigen wel dat de situatie vol risico is geweest. Volgens één van de molenaars weegt zo’n klep minimaal vijftig kilo. Een andere molenaar: “Het is levensgevaarlijk om zo’n klep in je nek te krijgen.”

Molen De Walvisch in de huidige staat. Bij de wiek die naar beneden wijst zie je het 'gat' waar de verloren klep op had moeten zitten.

Enkele uitspraken van Boogaard verraden dat de stichting het incident graag klein wil houden. “Maak het niet groter dan het is”, aldus Boogaard. En over de schade: “Het valt gelukkig erg mee.” Over de gestelde vragen door SCHIE: “Jullie vragen zijn irrelevant, het is onder controle.” Bestuurslid Ernst Richel is uitgebreider en laat weten dat de stichting absoluut niets wil verzwijgen. “Onnodige onrust moet worden voorkomen, maar terechte zorgen moeten worden gedeeld.”

Jonge kleppen

De wieken werden afgelopen maart vervangen. Toen werd het oude systeem van regelkleppen, zogenoemde Van Busselneuzen, bewust aangebracht om deze oudere techniek te kunnen laten zien aan de bezoekers van de museummolen. De uitvoering van de restauratie werd uitgevoerd door de Reparatiewerkplaats in Schiedam.

Een nog wel intacte regelklep op een andere wiek bij De Walvisch.

In de onderste anderhalf à twee meter van de molen zijn kleppen ingebouwd. “Het systeem is aangestuurd met een centrifugaal gewicht”, legt molenaar Edie Kees uit Budel uit. Bij zijn molen Zeldenrust is een vergelijkbaar systeem ingebouwd. “Bij hoge snelheid en de welbekende middelpuntvliedende kracht wordt het gewichtje naar buiten gedreven. Dat trekt een hefboom op en dan openen de kleppen. Daarmee wordt de snelheid omlaag gebracht en zo blijft de snelheid regelmatig.”

Uitzonderlijk

De verschillende molenaars die elders in het land actief zijn, laten weten dat het uitzonderlijk is dat het incident zich voordoet bij een molen waar zo recent nieuwe wieken zijn geplaatst. “Er moet hier sprake zijn van een constructiefout”, denkt Jos Kors, molenaar bij Korenmolen de Zandhaas in Santpoort-Noord. “Het is belangrijk om te weten wat de oorzaak is, maar het kan niet anders dan dat het bij de bouw fout is gegaan.”

Ook Kees vindt het ongeluk bijzonder. “Het verbaast me wel, zeker gezien de recente plaatsing van de wieken”, zegt hij. “Maar het kan gebeuren. Zo werkt dat bij molens. Daar valt wel eens iets van af.” Toch is een probleem met Van Busselneuzen niet eerder voorgekomen. “We kunnen concluderen dat er geen eerdere incidenten bekend zijn met dit systeem”, zegt Richel, die over de oorzaak nog niet wil speculeren. “Een op feiten gebaseerde conclusie over de oorzaak van het losraken van het onderschenkel is nu nog niet te trekken.”

Wonen bij een molen gevaarlijk?

Hoe gevaarlijk is het dan om vlakbij een molen te wonen? “In stedelijke gebieden is er een risico”, laten beide molenaars weten. “De wieken kunnen een snelheid bereiken van 80 of 90 kilometer per uur”, legt Kees uit. Ook Kors weet dat er risico’s zijn. “Als er in de stad wat gebeurt, ben je aan de beurt. Zo gaat dat. Het is lullig dat het gebeurd is, maar het is net als bij auto’s. Daar kan ook ineens wat misgaan.”

Richel wijst op de uitzonderlijkheid van het incident. “De molens staan al 300 jaar in deze stad en zijn gedurende die tijd vrijwel altijd in bedrijf geweest. In de laatste vijftig jaar dat ikzelf bij de molens in Vlaardingen en Schiedam betrokken ben, is dit de eerste en enige keer dat er zo’n onderdeel van een molen is afgevallen”, zegt Richel, die verder verwijst naar de adequaatheid van de stichting bij eerdere gebreken in De Drie Koornbloemen en De Walvisch.

De molenstichting zegt dat uit voorzorg de drie andere regelkleppen gedemonteerd gaan worden voor verder onderzoek. Dat gebeurt nog deze week. Totdat de herstelwerkzaamheden zijn uitgevoerd zal De Walvisch niet draaien.