Zorggeld naar criminelen, instanties zijn machteloos: ‘je kan risicoloos frauderen’

“Het grote probleem in Nederland is dat er heel veel gefraudeerd wordt in de zorg”, stelt De Groot vast. Als directeur van zorgverzekeringsmaatschappij DSW zet hij zich al jarenlang in om de toenemende zorgfraude tegen te gaan. “Het is fraude met premiegeld, dat door verzekerden moet worden opgebracht. En dat is onacceptabel”,  aldus De Groot.

Landelijk wordt er voor zo’n tien miljard gefraudeerd, melden onderzoekers van het OM aan Follow the Money begin augustus. Dat zou betekenen dat er met tien procent van het jaarlijkse zorggeld van de overheid wordt gefraudeerd. Dat geld wordt besteed via gemeenten en zorgverzekeraars. Of het nou gaat om het bestellen van een rolstoel of het betalen van therapie en medicijnen: het wordt allemaal betaald via dit systeem. En daarvan verdwijnt dus een deel in de zakken van criminelen.

Strijd

De Groot is landelijk meermaals in het nieuws geweest met zijn uitspraken over de Nederlandse aanpak van zorgfraude. “Het was makkelijker om een zorgbedrijf te beginnen dan een snackbar”, aldus De Groot. Hoewel er de afgelopen jaren veel is veranderd qua regels blijft er volgens hem nog veel te winnen.

“DSW behandelt jaarlijks miljoenen declaraties”, schetst De Groot. “En in totaal geven wij zo’n tweeënhalf miljard euro uit.” Hoeveel daarvan in de zak van fraudeurs belandt weet De Groot niet. Hij schat het bedrag veel hoger dan wat er bij DSW geconstateerd en teruggevorderd wordt.

Geen zorg leveren, maar geld verdienen

Volgens De Groot ontstaan veel van de frauduleuze praktijken door de marktwerking die zich steeds verder verspreid in de zorgsector. “Wijkverpleging is daar een heel goed voorbeeld van. Dat is in 2015 overgeheveld naar de zorgverzekeringswet. En sindsdien wordt er heel veel gefraudeerd, omdat er dan een verdienmodel is.”

“Als je voor twee ton fraudeert dan moet je hoogstens die twee ton terugbetalen.” – DSW directeur Aad de Groot

Maar ondanks deze problemen ziet De Groot een driedelige oplossing voor het fraude probleem: “Ten eerste moet je ervoor zorgen, aan de voorkant, dat je niet zomaar een zorgbedrijf kunt beginnen. Het tweede is dat het voor ons vanwege privacy heel lastig is om informatie uit te wisselen met bijvoorbeeld de belastingdienst, gemeenten en andere zorgverzekeraars. En het derde is dat je nu risicoloos kan frauderen. Als je voor twee ton fraudeert, dan moet je hoogstens die twee ton terugbetalen.”

Bijzonder Onderzoek

Bij DSW werkt een team aan het opsporen van fraude bij de talloze declaraties die er jaarlijks binnenkomen. Het team Bijzonder Onderzoek ontvangt signalen van binnen- en buiten DSW en stelt waar nodig verder onderzoek in. “Als we kijken naar fraude voor verzekerden dan gaat het voornamelijk om het indienen van valse nota’s”, vertelt de coördinator van het team.

De criminele dreiging is zo hoog dat de coördinator per se anoniem wil blijven. “Bij zorgaanbieders kun je denken aan de inzet van ongekwalificeerd personeel en het gebruik maken van valse diploma’s.”

Criminele circuit

Na onderzoeken van onder meer het Regionale Informatie- en Expertise Centrum (RIEC) komt er steeds meer naar buiten over de betrokkenheid van criminelen in de zorgwereld. Het kenniscentrum publiceerde schrikbarende cijfers in het onderzoek ‘Criminele zzp’ers in de zorg’ (2023): “In totaal vonden de onderzoekers 192 veroordelingen bij 28 van de 87 onderzochte zzp'ers”, concludeerde het onderzoek.

Sindsdien zijn er meer onderzoeken geweest. Zorgverzekeraars en gemeenten waarschuwen voor de betrokkenheid van bredere netwerken van het criminele circuit dat de zorgsector binnendringt. In de regio Vlaardingen, Maassluis en Schiedam is er volgens uitvoerder Mevis nog geen signaal aangetroffen van criminele inmenging. Op het gebied van zorgfraude (zonder dat er georganiseerde misdaad achter zit) zijn er wel signalen, maar geen bewijzen gevonden.

Jeugdzorg in Vlaardingen en Schiedam

Niet alleen in de reguliere zorg, maar ook in de jeugdzorg komt vermoedelijk fraude voor. De coöperatie van jeugdzorgaanbieders in de MVS-gemeenten (Maasluis, Vlaardingen en Schiedam) ontving dit jaar enkele signalen van fraude. “Wanneer we een signaal krijgen, dan onderzoeken we het en waar nodig nemen we vervolgacties, bijvoorbeeld door in gesprek te gaan met een aanbieder of steekproeven. We hebben op basis van onderzoek geen zaken geconstateerd waar er sprake is van opzettelijke misleiding.”

Toezicht op hoe zorggeld wordt uitgeven gebeurt in Maasluis, Vlaardingen en Schiedam via Rogplus. Via deze toezichthouder hebben de gemeenten in 2023 vijftig onderzoeken uitgevoerd naar onrechtmatige verstrekking van zorggelden. Ook zijn er meer dan vijftien aanbieders afgewezen omdat ze niet aan de voorwaarden voldoen. Enkele anderen worden dit jaar nog gemonitord.

Onhandig of moedwillig?

De eindstand van deze onderzoeken is helder: Mevis en Rogplus constateerden in 2023 geen fraude. Een uitkomst die op eerste gezicht afwijkt van de prognose van het OM. Maar ook bij zorgverzekeraar DSW zien ze hoe lastig het is om fraude, wanneer die echt voorkomt, te constateren.

Dat komt met name door de definitie: fraude houdt in dat er moedwillig misbruik is gemaakt van het zorggeld. En in veel zaken blijft het onderzoek steken. Wel kan geconstateerd worden dat een declaratie onrechtmatig is, maar of dat moedwillig gebeurt is nauwelijks vast te stellen.