Raja Deeb (75) bouwt vanuit Vlaardingen aan de toekomst van Syrië: Terugkeer blijft moeilijke keuze

De geschiedenis van Raja’s familie is verweven met de pijnlijke realiteit van ontheemding. In 1948 werd zijn familie uit Palestina verdreven, toen Israël werd gesticht en hun dorp werd aangevallen. Zijn ouders vluchtten met hun kinderen naar Syrië, waar Raja in 1950 werd geboren in het Golan-gebied. “We hadden niets”, herinnert hij zich. “Alles wat we hadden, kwam van UNRWA.” Deze VN-organisatie voorzag Palestijnse vluchtelingen van onderwijs, voedsel en andere basisvoorzieningen. Raja ging naar UNRWA-scholen voor zijn basisonderwijs en vervolgde later zijn opleiding op een Syrische middelbare school.

Na zijn studies werkte Raja jarenlang als docent filosofie op een Syrische school. In 2003 richtte hij samen met anderen de stichting Al Aidoen op, wat 'De Terugkeerders' betekent. De organisatie streed voor het recht op terugkeer van Palestijnse vluchtelingen en zette zich in voor hun rechten in de gemeenschappen waar ze verbleven. Maar na het uitbreken van de burgeroorlog in Syrië in 2011 verschoof de focus naar humanitaire hulp voor alle vluchtelingen in het land

Gedwongen op de vlucht

Al Aidoen probeerde neutraal te blijven in het verdeelde Syrië, maar dat bleek moeilijk. Het werk van de organisatie was afhankelijk van internationale hulp via ngo’s zoals PAX. “Maar die samenwerking werd al snel door het regime gezien als een teken van verraad:”, zegt Raja. “We werden beschuldigd van collaboratie met het Westen.” In 2014 werd hij gearresteerd en bracht hij een jaar in de gevangenis door. In 2015 kreeg hij te horen dat hij opnieuw op een arrestatielijst stond. Met hulp van PAX wist hij via een complexe route vol controleposten Syrië te ontvluchten en naar Nederland te komen.

Nieuwe kansen in Vlaardingen

In Vlaardingen, waar de Palestijnse gemeenschap groot en hecht is, bouwde Raja een nieuw leven op. Maar zijn betrokkenheid bij Syrië bleef. Aanvankelijk was het lastig om zijn werk vanuit Nederland voort te zetten. “Het regime heeft nog steeds invloed, zelfs buiten Syrië”, zegt hij. Toch ziet Raja nu meer mogelijkheden. Vanuit Vlaardingen werkt hij intensief samen met PAX Vlaardingen en lokale netwerken om hulp te organiseren. Zijn droom is om ooit bij te dragen aan de wederopbouw van Syrië.

Twijfels over terugkeer

De mogelijkheid om terug te keren naar Syrië is een constante bron van overwegingen. “Het land ligt er economisch verzwakt bij”, zegt Raja. “De prijzen zijn torenhoog, elektriciteit is schaars en veel ouders kunnen niet eens het vervoer naar school voor hun kinderen betalen.” Tegelijkertijd ziet hij hoop. Het regime van Assad is gevallen, en hoewel de nieuwe machthebbers nog veel uitdagingen kennen, ervaren mensen meer vrijheid om zich uit te spreken.

Volgens Raja moet de focus liggen op de economische wederopbouw en het herstellen van instituties, in plaats van het aanwakkeren van tegenstellingen. Hij hekelt buitenlandse inmenging, die volgens hem vooral gericht is op geopolitieke belangen in plaats van op de behoeften van het Syrische volk. “Het Westen kijkt niet naar de rechten van de mensen, maar naar wat het zelf te winnen heeft.”

Een toekomst vol vragen

De situatie in Syrië blijft onzeker. Raja maakt zich zorgen over de fragmentatie van het land, de invloed van buitenlandse machten en de angst voor wraakacties tegen voormalige aanhangers van het regime. Toch gelooft hij in de veerkracht van het Syrische volk. “De mensen kunnen zichzelf best besturen”, zegt hij. “Ze hebben dat al laten zien.”

Terugkeren naar Syrië is voor Raja een persoonlijke en complexe keuze. "Mijn hart ligt bij Syrië en Palestina”, zegt hij. Tegelijkertijd biedt Nederland hem de vrijheid om te leven en zijn werk voort te zetten zonder angst. Voor Raja staat één doel voorop: vrede. Daarom kiest hij ervoor voorlopig in Nederland te blijven, waar hij een brug kan slaan tussen beide werelden.