Kanker onder jongvolwassenen stijgt snel, ziekenhuis zet specialistische zorg in

Kanker is een ziekte waarbij lichaamscellen ongeremd gaan delen. Hierdoor ontstaan kwaadaardige gezwellen (tumoren) die in omliggend weefsel kunnen groeien en zich via bloed of lymfe kunnen verspreiden naar andere delen van het lichaam (uitzaaiingen). Kanker is vaak ernstig, maar kan in veel gevallen worden behandeld en zelfs genezen.

Uit onderzoek van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) blijkt dat vooral bloedkanker, zaadbalkanker en huidkanker veel voorkomen onder jongvolwassenen. De grootste toename werd echter gezien bij vrouwen met borstkanker. In heel Nederland is het aantal jongvolwassen patiënten met een kankerdiagnose gestegen van 3100 naar 4200. Opvallend is dat Zuid-Holland koploper is: daar liep het aantal patiënten in de leeftijdscategorie 18 tot 39 jaar op van 700 naar 1000. In andere provincies was de stijging minder sterk.

In Schiedam verdriedubbeld

Een duidelijke verklaring voor de toename is lastig te geven, stellen onderzoekers. Dat merkt ook verpleegkundig specialist Stephanie Feldmann, werkzaam bij de borstkliniek van Franciscus. “Het is heel vaak gewoon pech. Je kunt niet altijd zeggen: bij jou is het genetisch bepaald, dus je hebt 60 tot 80 procent kans op krijgen van kanker krijgen. Als je dat wél weet, maak je andere keuzes in het leven. Maar als die informatie ontbreekt, leef je zoals iedereen.”

Natuurlijk zijn er volgens het ziekenhuis risicofactoren die de kans op kanker kunnen vergroten, zoals roken, alcoholgebruik, overgewicht en luchtvervuiling. “Maar die geven geen garanties”, benadrukt de verpleegkundige. Ondanks dat de precieze oorzaak moeilijk te benoemen is, ziet zij al jaren een stijgende lijn in het aantal jongvolwassenen dat het Oncologiecentrum bezoekt. “In de afgelopen acht jaar is het aantal jongvolwassen patiënten in Schiedam twee tot drie keer verdubbeld”, vertelt ze.

De borstkliniek in het Franciscus | Foto: Franciscus

Hoe kom je erachter?

“Het begint meestal met een verwijzing van de huisarts, bijvoorbeeld omdat iemand een knobbeltje in de borst voelt”, vertelt Feldmann. Volgens haar gebeurt dit de laatste jaren steeds vaker en wordt er sneller doorverwezen, zonder af te wachten tot de klachten verergeren. Vroeger werden jongvolwassenen minder snel doorverwezen, legt ze uit.

Na verwijzing wordt een onderzoek gestart, meestal met een röntgenfoto van de borst, ook wel een borstfilmpje genoemd. Hiermee kunnen afwijkingen in het borstweefsel worden opgespoord. Ook wordt er een echo gemaakt. Als de beelden niet duidelijk zijn, of als er meer informatie nodig is, volgt vaak een MRI-scan. Deze geeft meer detail en wordt vooral ingezet bij jongere vrouwen of bij onduidelijke uitslagen. Laatstgenoemde geldt echter als aanvullend onderzoek.

Kanker kan op verschillende manieren worden behandeld, afhankelijk van het type en stadium van de ziekte. Vaak wordt gekozen voor chirurgie, waarbij de tumor operatief wordt verwijderd. Daarnaast kan chemotherapie worden ingezet: medicijnen die via het bloed kankercellen aanvallen. Bij bestraling (radiotherapie) wordt gerichte straling gebruikt om tumorcellen te vernietigen. Een andere vorm is immunotherapie, die het afweersysteem versterkt om zelf de kanker te bestrijden. Soms worden deze behandelingen gecombineerd voor het beste resultaat.

Als blijkt dat er sprake is van kanker, wordt in het ziekenhuis een behandeltraject opgesteld. Dat begint met verder onderzoek om precies vast te stellen om welk type kanker het gaat, in welk stadium de ziekte zich bevindt en of er sprake is van uitzaaiingen. Op basis daarvan stelt het medisch team een behandelplan op, bijvoorbeeld met chirurgie, chemotherapie, bestraling of immunotherapie.

Anders dan kinderen en ouderen

Naast de huidige behandelmethode wordt nu extra intensieve zorg verleend, met een gerichtere aanpak. “Deze groep bevindt zich in een levensfase waarin kanker een andere impact heeft dan bij kinderen of oudere volwassenen”, aldus Feldmann. En daarom heeft het ziekenhuis een actieve samenwerking opgezet met het AYA-zorgnetwerk.

Het AYA-zorgnetwerk is een landelijk samenwerkingsverband van ziekenhuizen en zorgverleners dat zich richt op jongvolwassenen met kanker en de zogeheten AYA’s (Adolescents & Young Adults). Sinds 2018 is AYA-zorg opgenomen in het SONCOS-normeringsrapport, wat betekent dat het een erkend onderdeel is van de oncologische zorg in Nederland en actief wordt aangeboden in ziekenhuizen. Zo ook in het ziekenhuis in Schiedam en Rotterdam.

In Franciscus heeft elke afdeling waar oncologische zorg wordt verleend een eigen AYA-verpleegkundige. Volgens Feldmann is AYA-zorg medisch, specialistische en verpleegkundige leeftijdsspecifieke zorg die zich niet alleen richt op de behandeling van kanker, maar ook op psychosociale thema’s zoals vruchtbaarheid, opleiding, werk, relaties en zelfstandigheid. “Thema’s die bij deze groep een grote rol spelen hebben impact op de rest van hun leven.”

Verpleegkundige onderzoekt jongvolwassen patiënt op mogelijk kanker | Foto: Franciscus

Onderzoek vanaf 30 jaar

Volgens de specialistisch verpleegkundige wordt de nieuwe zorgvorm positief ontvangen, maar ze benadrukt dat dit pas het begin is van wat er mogelijk is. Zo richt huidig borstkankeronderzoek zich vooral op vrouwen en in enkele gevallen op mannen vanaf 50 jaar, omdat het borstweefsel met de huidige methode vóór die leeftijd vaak nog te dicht is om goed te kunnen onderzoeken. Daarnaast is de onderzoeksgroep ook nog niet groot genoeg.

Verder onderzoek nodig

Volgens Feldmann moeten de komende jaren vooral uitwijzen wat de exacte oorzaken zijn van kanker bij jongvolwassenen. Er zijn wel campagnes of onderzoeken die zich specifiek richten op deze doelgroep, bijvoorbeeld over de risico’s van roken en overgewicht, of over het belang van HPV-vaccinaties. Ook in het ziekenhuis probeert men jonge patiënten bewust te maken van het belang van tijdig onderzoek. “Het kan geen kwaad om je te laten onderzoeken”, benadrukt Feldmann. “Want het is niet zo dat je het als jongere niet kunt krijgen.”