Slot erop, slot eraf: hoe Schiedam al twintig jaar vecht tegen afvaloverlast

“Het probleem van vuil op straat is bij ons bekend”, schreef de gemeente al op 19 juli 2005 op vragen van de PvdA. Volgens de gemeente bestond het probleem hierover al langer in de wijk Nieuwland. In deze periode gaat het inzamelen van afval niet alleen om het schoon houden van de straten, maar gaat het ook om kosten. In 2007 wordt het apart inzamelen van groente-, fruit- en tuinafval stopgezet voor Schiedammers die in een hoogbouwwoning leven. Het levert de gemeente een kostenbesparing van 80.000 euro per jaar op.

2012: ’Primeur’

Schiedam-Zuid en het centrum van de stad krijgen voor het eerst afvalcontainers. Tot voorheen werd het afval opgehaald per ‘zakkeninzameling’. De nieuwe afvalcontainers zijn in de twee wijken alleen toegankelijk voor bewoners die een afvalpas hebben. De pas werd eerder al toegepast voor bewoners van De Plantage en de Rotterdamsedijk. Nu is een nog groter gebied aan de beurt. Het Nieuwe Stadsblad noemt het passensysteem een ‘primeur’.

Maar in 2012 gaat er nog veel meer op de schop. Het is de bedoeling dat er 500.000 euro wordt bespaard op de inzameling van afval. Het doel daarbij is wel dat afvalscheiding zoveel mogelijk wordt behouden. De bedoeling is dat de Schiedammer dit in zijn portemonnee gaat merken vanuit een lagere afvalstoffenheffing.

2013: 100 kilo per persoon

Alles bij elkaar is het de bedoeling dat Schiedammers in 2020 nog maar 100 kilo afval per persoon produceren, in 2013 gaat dit nog om 329 kilo. Ook moet dan 75 procent van het afval gescheiden zijn. In 2013 staat dat percentage nog op slechts 30 procent.

Schiedam wordt de eerste gemeente uit de Randstad die afval gaat nascheiden. Dat betekent dat een gedeelte van het afval niet door de Schiedammer hoeft te worden gescheiden, maar dat de afvalverwerker dit doet. Het doel is om restafval te verminderen.

Na de bezuinigingsronde in 2012 besluit de gemeente een gedeelte van de bezuinigingen terug te draaien. “Er is bezuinigd op zwerfvuilbestrijding en groenonderhoud, waardoor de beeldkwaliteit van de openbare ruimte verlaagd is”, stelt een groep raadsleden. Ze willen dat er 163.000 euro wordt gereserveerd om de Schiedamse straten er beter uit te laten zien. Het voorstel wordt met grote meerderheid in de raad aangenomen.

2016: Afval the challenge

“Schiedammers gaan de uitdaging aan”, kopt het nieuwe programma ‘Afval the Challenge’. Het programma is bedoeld om met Schiedammers in gesprek te gaan over hoe beter om te gaan met afval en recycling. Ruim duizend Schiedammers dachten mee over het plan om Schiedam schoner te maken. De ambitie is om het afval per Schiedammer terug te brengen naar 160 kilo per persoon, 60 kilo meer dan in 2013 werd afgesproken.

In kleur het aandeel aan afval dat gescheiden wordt ingezameld van het restafval, tegenover in het zwart het afval dat op de rest stapel belandt | Foto: Afval the Challenge / Gemeente Schiedam

Het is in 2016 onderhand al rond de zes jaar geleden dat in Schiedam-Zuid en -Centrum het pasjessysteem werd ingevoerd bij de containers. Maar daar komt verandering in. Wethouder Jeroen Ooijevaar wil dat er geen pasjes meer nodig zijn bij het inleveren van afval in een gedeelte van Schiedam-Oost. Het doel is om te kijken of het aantal afvalbijplaatsingen in de wijk minder wordt, doordat de container voor iedereen geopend is. De containers gaan van oktober tot april open.

2018: 150 euro

Het blijft hier niet bij. De mensen die hun afvalzak naast de container plaatsen kunnen een boete krijgen van 150 euro. Eerder was dit maar 55 euro. De verhoging lijkt verband te houden met de hoge kosten voor de gemeente voor bijgeplaatst afval. Zo zijn de kosten voor het ophalen 360.000 euro. De handhaving om de problemen te constateren kost daarbij nog eens 150.000 euro. Ondertussen lijkt het plan om het afval van de Schiedammer terug te dringen te lukken. Elke Schiedammer gooit gemiddeld 180 kilo aan afval per jaar weg. In 2013 ging om 329 kilo. 

2019: Met het restafval naar de container en de gefaalde proef van Ooijevaar 

De proef van wethouder Ooijevaar om containers in Schiedam-Oost open te stellen en daarmee het bijgeplaatste afval te voorkomen is gefaald, de containers zullen enkel nog toegankelijk zijn met een afvalpas. “De openstelling van de containers heeft ertoe geleid dat er meer vuilniszakken in zijn gegooid dan daarvoor. Helaas betekent dat niet dat er minder vuilniszakken náást de containers terecht zijn gekomen. Dat aantal is ook toegenomen”, blijkt uit een brief aan de gemeenteraad.  

Bronscheiding wordt dé nieuwe manier van afval inzamelen in Schiedam. Het betekent dat Schiedammers hun PMD (plastic) in de kliko voor de deur mogen weggooien, maar de restafvalzak met bijvoorbeeld chipzakjes moet voortaan naar een ondergrondse container gebracht worden.

Het blijkt in de regio rond Rotterdam juist een kantelmoment dat gemeenten stoppen met het op de bovenstaande manier van het scheiden van afval. Schiedam blijkt een vreemde eend in de bijt, maar zet het beleid toch door. “Het omgekeerd inzamelen in de laagbouw resulteert in betere afvalscheiding én lagere afvalbeheerkosten. Deze voordelen vinden wij opwegen tegen de gevraagde inspanning van inwoners.” Raadsleden stellen nog vragen aan de gemeente in de hoop dat het plan wordt teruggedraaid, maar de weerstand is tevergeefs. het plan wordt doorgezet.

Gedurende 2019 wordt de nieuwe manier van inzamelen langzaam door Schiedam ingevoerd. Na de invoering verandert er nog meer voor de Schiedammers in bijvoorbeeld Schiedam-Noord: de afvalpas. Voor Schiedammers in onder andere Zuid en Oost was het al dagelijkse kost, maar voor bijna heel Schiedam-Noord is het compleet nieuw.

2022: Het tientje van Ergin

Schiedammers zijn na een aantal jaar gewend geraakt aan de afvalpas en het apart weggooien van plastic en restafval. Na de lokale verkiezingen in 2022 wordt er opnieuw een impuls gegeven aan het afvalbeleid vanuit het programma ‘Schiedam Schoon’. Toenmalig wethouder Doğukan Ergin verhoogt de afvalstoffenheffing met tien euro, in de volksmond ‘het tientje van Ergin’ genoemd.

Bij elkaar levert de verhoogde afvalstoffenheffing 800.000 euro per jaar op. Dat geld gaat worden uitgegeven aan intensievere schoonmaak en het vaker legen van afvalbakken. Ook komt er weer een campagne om Schiedammers bewuster te maken over afval. Zo krijgen Schiedammers de mogelijkheid een afvalcontainer te adopteren. Deze adoptant krijgt dan de sleutel van de container in de buurt. Als ze zien dat de klep verstopt is geraakt, kunnen ze door de container te openen het weer vrijmaken.

2023: Zwerfvuilklepje

De uitvoering van ‘Schiedam Schoon’ krijgt vorm in 2023. Zo worden er speciale zwerfvuilklepjes bij de grote ondergrondse containers geplaatst. De klepjes zijn te gebruiken zonder de afvalpas om klein afval in weg te gooien.

Het zwerfvuilklepje | Foto: Twee

Later in het jaar verschijnt er een brief op de site van de gemeente waarin staat dat PMD (plastic) niet meer gescheiden hoeft te worden van het restafval, vier jaar nadat juist voor de andere manier van afvalscheiden werd gekozen. Voor woonhuizen betekent dit dat de speciale PMD-kliko niet enkel meer voor het plastic is, maar ook voor restafval. De keuze wordt gemaakt door nieuwe regelgeving waarin de gemeente moet kiezen tussen óf het afval laten scheiden door de burger, óf het laten nascheiden door een verwerker. Het tweede wordt gekozen. "We maken het hiermee makkelijker voor onze inwoners, PMD zamelen we niet meer apart in, maar gezamenlijk met het restafval. Deze kliko wordt eens in de twee weken geleegd.”

2024: Weer een proef

In veel wijken worden de ondergrondse containers weggehaald. Ze zijn volgens de gemeente niet meer nodig, omdat Schiedammers het restafval weer in de kliko mogen gooien. Ook worden de kleinere afvalbakken op straat weggehaald. De plek om het kleine afval weg te gooien worden de zwerfvuilluikjes in de grote ondergrondse containers.

De ondergrondse afvalcontainers worden weggehaald | Foto: Twee

Een paar jaar eerder faalde de proef van wethouder Ooijevaar nog om de ondergrondse containers in Schiedam-Oost open te stellen en bruikbaar te maken zonder afvalpas. Het had juist gezorgd voor meer afval in de containers. Toch wordt een soortgelijke proef weer ingevoerd in Oost en Nieuwland. 

2025: Het einde van de afvalpas

Dan is het hoge woord eruit. De afvalpas verdwijnt in Schiedam. De proef die in 2024 in gang werd gezet blijkt een positief effect te hebben gehad in Schiedam-Oost en -Nieuwland. Volgens wethouder Cemil Kahramanoğlu blijkt dat het openstellen van de containers heeft gezorgd voor minder afval op straat. Hoewel de pas is verdwenen is het afvalprobleem dat nog zeker niet en wordt dus duidelijk dat de stad na twintig jaar vechten tegen bijplaatsingen en een vervuild straatbeeld nog zeker niet klaar is. Inmiddels zijn de containers in de wijken Oost, Nieuwland en West te gebruiken zonder afvalpas. De andere wijken volgen later.