Vlaardingen sluit tientallen onvergunde seksinrichtingen, beleid stuit op kritiek

Gemeentelijke cijfers tonen aan dat er regelmatig onvergunde seksinrichtingen worden opgerold. Dat blijkt uit gegevens die Twee heeft opgevraagd via een verzoek op basis van de Wet Open Overheid (WOO). Aanleiding voor het verzoek was een reactie van de gemeente, waarin zij aangaf geen details te verstrekken over meldingen of het optreden van het interventieteam, vanwege het gevoelige karakter van onderzoeken naar onvergunde seksinrichtingen en mogelijke criminele uitbuiting.

Vlaardingen duikt het afgelopen jaar regelmatig op in het nieuws vanwege de sluiting van onvergunde seksinrichtingen. Op 17 januari 2025 controleert een gemeentelijk team een kelderbox aan de Van Riebeeckstraat en treft daar een sekswerker aan. De burgemeester besluit het pand direct te sluiten. De rechter oordeelt echter dat er in dit geval twijfels bestaan over de noodzaak van het sluiten van de woning. Vanwege die onzekerheid weegt de rechter de belangen af en komt tot de conclusie dat het belang van de bewoner zwaarder weegt. Daarom mag de bewoner voorlopig in de woning blijven wonen.

Slechts enkele weken later, op 6 februari, slaat het Regionaal Controle Team (RCT) opnieuw toe. Inspecteurs controleren twee woningen: een flatwoning aan de Madridweg en een woning aan de Kamerlingh Onnestraat. In beide panden treffen zij sekswerkers aan. In één geval blijkt de vrouw illegaal in Nederland te verblijven. Omwonenden reageren verrast als ze horen wat zich achter de voordeur afspeelde. De gemeente sluit beide panden nog diezelfde dag met spoed. 

Ook in Schiedam zijn vorig jaar drie onvergunde seksinrichtingen gesloten, op 22 en 24 maart. Het ging om panden aan de Professor Kamerlingh Onneslaan, Cartesiusstraat en Sint Liduinastraat, waar in totaal vijf sekswerkers werden aangetroffen. In één geval vond de politie ook vermoedelijk harddrugs; twee mannen werden aangehouden. De gemeente schrijft op haar website dat deze inrichtingen de leefbaarheid verstoren en ze gepaard kunnen gaan met mensenhandel, reden om snel en stevig op te treden.

Het oude beleid uit 1998 richtte zich vooral op basisregels voor vergunningverlening, locatiekeuze en exploitatie van seksinrichtingen, maar bood weinig mogelijkheden om op te treden tegen illegale praktijken en criminaliteit. Er was nauwelijks aandacht voor ondermijning, mensenhandel of de veiligheid van sekswerkers, en het sloot niet meer aan bij latere wet- en regelgeving of maatschappelijke ontwikkelingen. Hierdoor ontbraken volgens de gemeente 'effectieve handhavingsinstrumenten, wat de aanpak van illegale seksinrichtingen en misstanden ernstig bemoeilijkte. Het nieuwe beleid vervangt dit sterk verouderde kader en legt de nadruk op het tegengaan van ondermijnende criminaliteit, het beschermen van de volksgezondheid en het verbeteren van de leefbaarheid in de stad'.

Legaal beroep

In oktober 2000 is het bordeelverbod in Nederland opgeheven. “We zitten in de situatie dat het een legaal beroep is, wat bijna niet kan worden uitgevoerd. Mensenhandel komt zeker voor, maar onderzoeken tonen aan dat slechts 4 tot 10 procent te maken heeft met dwang”, laat een woordvoerder van Sekswerk Expertise, een organisatie die zich inzet voor de rechten en veiligheid van sekswerkers, aan Twee weten.  

Ondanks dat het een legaal beroep is, heeft de gemeente Vlaardingen sinds 2020  in totaal 34 panden gesloten of andere maatregelen getroffen vanwege onvergunde prostitutie. Deze aanpak is onderdeel van het vernieuwde prostitutiebeleid, dat sinds kort het sterk verouderde beleid uit 1998 vervangt. Een belangrijk doel van het nieuwe beleid is het terugdringen van onvergunde seksinrichtingen. Volgens de gemeente is dat hard nodig, 'omdat ondermijnende criminaliteit een ernstige bedreiging vormt voor de veiligheid en leefbaarheid in de stad'.

Één vergunning

Daarom hanteert Vlaardingen een zeer beperkt vergunningsbeleid: in de hele stad is momenteel slechts één seksbedrijf toegestaan: Massagesalon Farrida. Andere seksinrichtingen hebben in de afgelopen jaren geen vergunning gekregen. Bovendien stelt de gemeente strikte eisen aan exploitanten die een seksbedrijf willen starten. Zo is een bedrijfsplan verplicht, waarin onder andere maatregelen moeten staan ter voorkoming van uitbuiting, mensenhandel en strafbare feiten. Daarnaast worden eisen gesteld op het gebied van hygiëne en bescherming van de gezondheid van medewerkers en klanten.

Dit bedrijfsplan wordt bij een vergunningaanvraag getoetst door zowel de gemeente als de Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel (AVIM). Voldoet het plan niet aan de vereisten, dan wordt de vergunning geweigerd. Ook tijdens exploitatie kunnen toezichthouders optreden wanneer exploitanten zich niet aan de afspraken houden.

Gemeentelijk toezicht

De AVIM en gemeentelijke toezichthouders voeren regelmatig controles uit. Zij richten zich op het signaleren van misstanden en houden toezicht op de naleving van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en vergunningvoorschriften. Ook internetadvertenties, denk aan Kinky, Sexjobs en Hookers, en meldingen van bewoners vormen een bron van informatie.

De Algemene Plaatselijke Verordening (APV) is een verzameling regels die een gemeente opstelt om de openbare orde, veiligheid en leefbaarheid te handhaven. Denk aan regels over bijvoorbeeld sluitingstijden van cafés, evenementen, straatprostitutie of het verbod op hinderlijk gedrag in de openbare ruimte.

De sluitingen zijn dan ook onderdeel van een intensievere aanpak van seksinrichtingen die zich aan iedere vorm van toezicht proberen te onttrekken. Toch blijkt in de praktijk dat veel onvergunde seksinrichtingen aan het licht komen door meldingen uit de buurt. Terugkoppeling aan melders blijft meestal achterwege, omdat meldingen vaak anoniem zijn of er geen expliciet verzoek om contact is gedaan. De gemeente laat aan Twee weten dat wanneer een melder wél vraagt om informatie, de gemeente contact opneemt om uitleg te geven over de genomen maatregelen.

Onzichtbare cijfers, zichtbare gevolgen

De gemeente registreert meldingen niet onder het label ‘vermoedelijk sekswerk’, wat het lastig maakt om een structureel cijfermatig overzicht te bieden. Vaak komen meldingen binnen als overlastklachten, waarbij prostitutie slechts een onderdeel vormt. Hierdoor is gericht toezicht op deze bedrijvigheid ingewikkeld.

Toch blijkt uit intern onderzoek van de gemeente Vlaardingen dat tientallen panden zonder vergunning zijn gebruikt als seksinrichting. Vooral in Holy en de Westwijk zijn meerdere panden gesloten. Ook in het centrum, de Oostwijk en Babberspolder heeft de burgemeester panden gesloten.

Slaapkamer met rood licht | Bron: ChatGPT

Risico’s voor sekswerkers en omgeving

Volgens het gemeentelijk beleid is illegale prostitutie een risicofactor voor mensenhandel, uitbuiting en slechte arbeidsomstandigheden. Het sekswerk vindt vaak plaats in gewone woonhuizen, waar geen controle is door bijvoorbeeld de GGD. Dit maakt de situatie volgens hen extra kwetsbaar voor sekswerkers.

Voor sekswerkers betekent sluiting vaak het verlies van werkplek en inkomen, wat onzekerheid met zich meebrengt. Ook pandeigenaren worden geraakt: zij lopen huurinkomsten mis en zijn verantwoordelijk voor het naleven van de sluiting en herstelmaatregelen. Gesloten panden worden verzegeld en gemarkeerd met een sticker van de burgemeester.

Vertrouwen geschaad

Uit stukken van Sekswerk Alliantie Destigmatisering, een samenwerkingsverband van 22 organisaties die zich inzetten om het stigma rondom sekswerk te verminderen, blijkt dat politiecontroles bij thuiswerkers zelden leiden tot het aantreffen van misstanden, maar zich vaak richten op zelfstandige sekswerkers zonder vergunning, wat leidt tot boetes en andere sancties.

Sekswerkers ervaren volgens de organisatie politiecontroles niet als bescherming tegen mensenhandel, maar als bedreiging van hun veiligheid en bestaanszekerheid. Hierdoor vermijden ze contact met de politie, zelfs bij geweld of dwang, uit angst voor sancties of verlies van woonruimte.

Dit ondermijnt het vertrouwen van sekswerkers in de overheid. Een benadering die sekswerkers ondersteunt en hun vertrouwen herstelt, is effectiever voor het bestrijden van echte misstanden dan streng toezicht op thuiswerkers.

Samenwerking en hulpverlening

De gemeente werkt samen met verschillende instanties om mensenhandel en onvergunde seksinrichtingen aan te pakken. Het Regionaal Informatie- en Expertise Centrum (RIEC) ondersteunt bij het opsporen van georganiseerde netwerken, terwijl gemeenten via de Regionale Tafel Mensenhandel samenwerken aan een bredere, strategische aanpak.

Sekswerkers die tijdens controles worden aangetroffen, krijgen ondersteuning via het Controleteam Prostitutie en Mensenhandel (CPM), in samenwerking met het Prostitutie Maatschappelijk Werk (PMW) en, waar nodig, het wijkteam. Bij herhaling of ernstige signalen kan de gemeente een pand direct sluiten, soms al binnen een half uur. Bij aanwijzingen van georganiseerde criminaliteit, zoals wapens, drugs of mensenhandel, kan de sluiting worden verlengd. Volgens het Vlaardingse APV‑beleid wordt de duur per geval vastgesteld, afhankelijk van de ernst van de overtreding en het risico voor de omgeving. Die kan variëren van enkele maanden tot onbepaalde tijd.

Sekswerker achter rood gordijn | Bron: ChatGPT

Beter geen verbod

SekswerkExpertise waarschuwt in april 2025 voor het strafbaar stellen van klanten als middel tegen mensenhandel. Volgens onderzoek uit landen als Zweden en Frankrijk leidt dit beleid juist tot verslechtering van de positie van sekswerkers.

Ook stellen zij dat strafbaarstelling van klanten ertoe leidt dat die uit angst voor ontdekking contact zoeken op afgelegen en risicovolle plekken. Dit maakt het werk gevaarlijker: sekswerkers hebben minder tijd om klanten te screenen, voelen zich gedwongen risicovolle klanten te accepteren, en nemen vaker gezondheidsrisico’s. Ook wordt zelfstandig werken moeilijker, wat de afhankelijkheid van pooiers vergroot. Hulpverlening en gezondheidszorg kunnen hen bovendien minder goed bereiken.

Tot slot benadrukt SekswerkExpertise dat een totaalverbod op prostitutie weinig effect heeft op het aantal sekswerkers. In landen waar zo’n verbod is ingevoerd, verdwijnt sekswerk niet, maar verschuift het naar de onzichtbare en onveiligere marges van de samenleving. Het verbod schaadt volgens de organisatie vooral de veiligheid, gezondheid en werkomstandigheden van sekswerkers.

SekswerkExpertise is een landelijk platform van (ex-)sekswerkers, hulpverleners, juristen, onderzoekers en belangenbehartigers. De organisatie zet zich in voor de verbetering van de positie van sekswerkers, met aandacht voor mensenrechten, arbeidsrechten en veiligheid. SekswerkExpertise ondersteunt ook zelforganisaties van sekswerkers en levert input aan beleid en praktijk. De organisatie is onafhankelijk en werkt samen met verschillende maatschappelijke en beleidsorganisaties.

Kapper en nagelstylist 

Volgens een woordvoerder van SekswerkExpertise is het beroep van sekswerker vergelijkbaar met dat van een kapper, nagelstylist of andere zzp’ers. Daarbij wordt benadrukt dat het om een legaal beroep gaat. “Die razzia’s zijn vreselijk, je berooft mensen van huis, maar ook van vertrouwen in de overheid. Heel vaak gaat het niet om criminaliteit en mensenhandel, maar om sekswerkers die gewoon werken”, aldus de woordvoerder ven SekswerkExpertise. 

Signaal aan de stad

Vlaardingen richt zich sinds het nieuwe beleid meer op het terugdringen van onvergunde seksinrichtingen, met als doel woonwijken te beschermen tegen overlast en onveilige situaties. Volgens de gemeente vormen deze inrichtingen een risico voor de sekswerkers zelf en tasten zij het veiligheidsgevoel in de omgeving aan. Sluiting van panden wordt volgens de gemeente dan ook ingezet als middel om de openbare orde, rust en leefbaarheid te herstellen.