Rijkswaterstaat: 'Geen aanwijzingen dat staalslakken bij Vlaardingen schadelijk zijn'

RIVM en ILT waarschuwen al jaren voor de risico’s van staalslakken, restproducten van Tata Steel. In 2023 schreef de ILT dat wanneer staalslakken in de bodem of het grondwater terechtkomen, dit ernstige gevolgen kan hebben: “Dieren en planten die op of in deze bodem leven kunnen doodgaan.” Toch zijn eind jaren ‘70 grote hoeveelheden van dit materiaal zonder vergunning en toezicht gebruikt aan de oevers van Het Scheur in Vlaardingen.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) onderzoekt de effecten van stoffen op mens en milieu en adviseert de overheid over volksgezondheid en veiligheid. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht op naleving van milieuwetten en controleert of bedrijven en overheden zich aan regels houden om schade aan natuur, water en gezondheid te voorkomen.

Een onderzoek van Investico, in samenwerking met NU.nl en De Groene Amsterdammer, bracht in kaart waar staalslakken zijn gebruikt. Met behulp van magnetische metingen, pH-tests, bodemonderzoeken en bestemmingsplannen, aangevuld met informatie van gemeenten, provincies, omgevingsdiensten, waterschappen en aannemers,  ontdekten de journalisten dat op de linkeroever zo’n 99.283 ton is gebruikt en op de rechteroever 357.174 ton. Voor zover bekend zijn de staalslakken sindsdien niet weggehaald, afgedekt of uitgelekt.

Tata Steel in IJmuiden | Foto: Pexels / Hans Heemsbergen

Restproduct

De toepassing in Vlaardingen gebeurde in opdracht van Rijkswaterstaat, de beheerder van de oevers. Volgens de dienst is staalslak een restproduct dat vrijkomt bij de staalproductie en wordt vanwege zijn erosiebestendigheid al jaren in de waterbouw gebruikt, bijvoorbeeld als opvul- of ophoogmateriaal. “Om vooroevers te versterken, gebruiken we breuksteen én staalslakken. Breuksteen en staalslakken zijn zo zwaar dat ze door de stroming niet snel kunnen wegspoelen.”

Geen onderzoek in Vlaardingen

Ondanks de bekende risico’s wordt er momenteel geen onderzoek gedaan naar de effecten van de toepassing in Vlaardingen. Volgens Rijkswaterstaat zijn er geen aanwijzingen dat het gebruik op die plek schadelijk is voor mens of milieu. Gevraagd naar wat er zou gebeuren als er toch risico’s blijken te zijn, luidt het antwoord: “Dit is op zaken vooruitlopen, daar zijn op dit moment geen aanwijzingen voor.”

Tot voor kort was voor het gebruik van staalslakken geen vergunning nodig. Aannemers hoefden het gebruik dus niet te melden, waardoor er jarenlang geen volledig overzicht was van de locaties waar het materiaal is toegepast. Zo bleef ook lange tijd onbekend dat er grote hoeveelheden zijn gebruikt langs Het Scheur.

Tweede Kamer | Foto: Twee

Nieuwe regels

In een brief van 11 april 2024 kondigde de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat strengere regels aan voor het gebruik van staalslakken. Zo werd een landelijke informatieplicht aangekondigd: wie staalslakken wilde toepassen, moest voortaan tijdig melden wat hij van plan was en vóór de uitvoering relevante gegevens aanleveren bij de bevoegde overheid.

Ook werkte het ministerie aan aanvullende maatregelen. Er zouden duidelijkere regels komen voor het gebruik, eisen voor de periode na oplevering en een landelijk register van locaties waar staalslakken zijn toegepast. Deze stappen moesten het gebruik van staalslakken onder de nieuwe Omgevingswet veiliger maken en de risico’s voor mens en milieu beter beheersbaar houden. Toezicht en handhaving moesten hiermee effectiever worden.

Motie aangenomen

In april 2025 wordt een motie aangenomen die oproept tot een landelijke meldplicht. Daarom besluit de staatssecretaris de informatieplicht om te zetten in een meldplicht. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat laat aan Investico weten dat het gebruik van staalslakken is toegestaan, zolang het voldoet aan de regels: het moet nuttig zijn, een duidelijke functie hebben en weer worden verwijderd als die functie vervalt.