Geen voorrang meer voor statushouders: wat betekent dit voor Schiedam en Vlaardingen?

Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde in de nacht van donderdag op vrijdag in met de nieuwe woningwet, waardoor de minister van Volkshuisvesting meer zeggenschap heeft over de hoeveelheid nieuwbouwhuizen en waar ze komen te staan. De wet zorgt er ook voor dat het verboden wordt om statushouders voorrang te geven op sociale huurwoningen, een toevoeging die is ingebracht door de PVV.

Een statushouder is een asielzoeker die een verblijfsvergunning heeft gekregen van de Nederlandse overheid. Dat betekent dat zij officieel mogen blijven in Nederland omdat zij erkend zijn als vluchteling of beschermd moeten worden. Statushouders hebben, net als andere inwoners, recht op toegang tot werk, onderwijs en huisvesting.

Dat laatste punt is volgens gemeenten nu in het geding. Met de nieuwe wet denken de gemeenten niet meer te kunnen voldoen aan de opvang van de statushouders. Daarvoor hebben gemeenten een verplichting, de zogeheten taakstelling van het Rijk. Gemeenten moeten jaarlijks een vastgesteld aantal statushouders huisvesten.

Hoe ging het tot nu toe?

Tot nu toe konden gemeenten statushouders als urgente woningzoekenden aanmerken. Dat hield in dat zij vaak voorrang kregen bij de toewijzing van sociale huurwoningen. De urgentieverklaring is voor gemeenten een belangrijk middel om te voldoen aan de taakstelling.

In steden als Schiedam en Vlaardingen werden hiervoor jaarlijks tientallen woningen gereserveerd. Toch was ook die manier van werken niet perfect, zo bleek eind 2024. Toen werd bekend dat Vlaardingen in de tweede helft van dat jaar van de 121 statushouders (de taakstelling) er slechts 73 wist te huisvesten. In Schiedam was dat nog minder: van de 135 statushouders kregen er slechts 50 onderdak.

De VOP-wijk in Vlaardingen | Foto: Twee

Wat verandert er nu?

Met het aangenomen amendement (een tekstwijziging van een wet) lijkt het voor gemeenten nog lastiger te worden. De wet verbiedt gemeenten om statushouders nog langer de categorie ‘urgentie’ te geven.

Dat betekent dat statushouders in Schiedam en Vlaardingen straks even lang moeten wachten op een sociale huurwoning als alle andere woningzoekenden, ongeacht hun situatie. Zelfs statushouders met medische of sociale problemen (zoals dakloosheid of kinderen) komen dan niet meer in aanmerking voor urgentie.

Wat zeggen de cijfers?

De regio Rotterdam kampt met een tekort aan woningen, waaronder ook sociale huurwoningen. De meest recente cijfers, afkomstig uit een rapport over 2023, laten zien dat de wachttijd voor een sociale huurwoning in Schiedam bijna vijf jaar is. Woningzoekenden in Vlaardingen moeten gemiddeld gezien nog langer wachten: ruim vijf jaar wachttijd.

Uit hetzelfde rapport, dat gaat over het jaar 2023, blijkt dat 7,5 procent van de toegewezen woningen in de regio Rotterdam naar statushouders is gegaan. In Vlaardingen gaat het om 7,8 procent van de woningen, in Schiedam 6,6 procent.

‘Chaos in de opvang’

Met het aannemen van het amendement komen gemeenten in een complexe situatie, stelt de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten). Gemeenten blijven ondanks het schrappen van urgentie namelijk verplicht om hun taakstelling te halen. Dat betekent dat ze een vastgesteld aantal statushouders moeten huisvesten, maar nu zonder de wettelijke mogelijkheid om hen urgentie toe te kennen. Dit maakt het uitvoeren van de taakstelling volgens de VNG ‘praktisch onmogelijk’.

De vereniging van woningcorporaties Aedes, de Woonbond en de VNG hebben eerder deze week al gewaarschuwd voor de gevolgen van het aannemen van de wet. In een gezamenlijke brief aan de Tweede Kamer stellen zij dat dit besluit zal leiden tot “chaos in de opvang” en zelfs dakloosheid onder statushouders. Zij wijzen op het voorbeeld van België, waar een vergelijkbare situatie leidde tot overvolle asielopvang en mensen op straat.

Foto: Twee

Ook het Centraal Orgaan opvang asielzoekers COA is bezorgd, omdat ook zij verwachten dat vluchtelingen met een verblijfsstatus onnodig lang in de asielopvang moeten blijven. Tegen de NOS zegt het COA dat er door de wet nog meer opvanglocaties nodig. “Met name dure, tijdelijke noodopvang.”

De gemeenten Vlaardingen en Schiedam laten in een reactie op vragen van Twee weten niets inhoudelijks te willen zeggen over de wet, omdat de Eerste Kamer het voorstel nog moet goedkeuren. Volgens de NOS is het de verwachting dat ook in de Eerste Kamer een meerderheid voor de nieuwe woningwet stemt. Vlaardingen en Schiedam zeggen wel dat ze de wet gewoon gaan uitvoeren als deze van kracht is.

In Vlaardingen hebben politieke partijen GroenLinks en PvdA schriftelijke vragen gesteld aan het college. Zij willen onder meer weten publiekelijk uit te spreken tegen dit landelijke verbod of de gemeente denkt dat de maatregel zorgt voor kortere wachttijd. Ook vragen de partijen of het college in Vlaardingen bereid is zich publiekelijk uit te spreken tegen het landelijke verbod op urgentie voor statushouders. Het college moet binnen een maand antwoord geven op de vragen.

De gemeente Amsterdam heeft in een reactie aan de NOS laten weten dat zij de nieuwe wet niet gaan uitvoeren. “De Kamer organiseert ellende en chaos in de asielopvang en doet niets aan de woningnood”, zegt de Amsterdamse wethouder Zita Pels.