Nieuwbouw tussen haring en jenever: hoe het havengebied vecht voor zijn verleden

Tussen de moderne hoogbouw en steeds vernieuwende stadswijken liggen de overblijfselen van een tijd waarin de haringvisserij en de jenever het kloppend hart vormde van Schiedam en Vlaardingen.

'Door brand en onbruikbare gebouwen'

Het gebied rond de havens in Vlaardingen ontstond eind 19e eeuw, toen de haringvangst een ongekende bloeitijd kende en uitgroeide tot een van de grootste werkgevers. Met die verwijzing schetst Henk Brobbel, kenner van de haringhistorie van Vlaardingen de historische betekenis van de Visscherije Maatschappij, die volgens hem “een grote ontwikkeling doormaakt”.

Brobbel ziet hoe de karakteristieke pakhuizen in snel tempo verdwijnen. Bijna alle gebouwen aan de noordkant van de haven zijn inmiddels gesloopt. “Door brand en onbruikbare gebouwen is dat gesloopt”, zegt hij. De balans slaat volgens hem te vaak door richting sloop in plaats van behoud.

Nieuw en oud komen samen

In Schiedam komt er nieuwbouw op het Dirkzwagerterrein. Hier worden veel historische gebouwen als bijvoorbeeld de drilschuur, branderijen en pakhuizen juist niet gesloopt, maar meegenomen in het bouwplan. “We willen met dit terrein een wijk creëren waarbij oud en nieuw samen komt,” vertelt architect Ralph van de Donk.  

Een van de uitzonderingen op de sloopdrift in Vlaardingen is het voormalige pand van de Visserij Maatschappij dat Jan Joanknecht wist te redden. Hij verbouwde het tot kantoorruimte en atelier, maar dat ging niet zonder slag of stoot. “Het was bloed zweet en tranen, maar het is ons gelukt.” De redding kwam op het laatste moment. Het had volgens hem niet veel gescheeld of het gebouw was verloren gegaan.

Lastige projecten

Het vinden van een nieuwe bestemming voor de overgebleven pakhuizen blijkt echter allesbehalve eenvoudig. De bouwkundige staat is vaak slecht, het water staat nog vaak hoog en in Vlaardingen kampen sommige panden met zoutafzetting in de muren. Volgens Brobbel is het dan ook vooral “een geldkwestie” die bepaalt of behoud mogelijk is. Toch blijft Joanknecht strijdbaar. Hij benadrukt hoe belangrijk het is om de historische parels overeind te houden. “Dat geeft kleur en geur aan het gebied, dat kan alleen als je ze een nieuwe bestemming geeft”, laat hij weten.

Volgens van den Donk was het transformeren van het Dirkzwagerterrein tot een bruisende woonwijk best een lastig project. Het plan is begonnen door om de historische monumenten heen te bouwen, die wilde ze er namelijk zo mooi mogelijk uit laten komen. “In de architectuur hebben we geprobeerd om enerzijds iets te maken wat past bij een historische stad met geschiedkundige elementen, maar anderzijds ook iets wat een beetje eigenwijs is zodat je kunt zien: dit is van nu,” aldus van den Donk.

Of het Dirkzwagerterrein echt slaagt in het samenbrengen van oud en nieuw, weten we over ongeveer twee jaar. Volgens de planning is het project dan af en kunnen de eerste bewoners hun oordeel geven.