advertentie
250 jaar geleden: de Vlaardingse psalm die Nederland zingend verdeelde
Deze december is het precies 250 jaar geleden dat in Vlaardingen en Maassluis het Psalmenoproer plaatsvond. Het was een fel kerkelijk conflict dat ontstond na de invoering van een nieuwe psalmberijming en een snellere manier van zingen in de gereformeerde kerk. De onrust die daarop volgde bleef niet beperkt tot Vlaardingen, maar had ook landelijke gevolgen en veranderde blijvend de manier waarop in Nederland tijdens kerkdiensten wordt gezongen.
door Rembrandt van der Heijden
woensdag 24 december 2025 07:55
Gemeentezang was in die tijd nog relatief nieuw. “Dat zelf zingen gebeurde pas vanaf de reformatie”, legt stadsarchivaris Harm Jan Luth uit, die onderzoek deed naar het Psalmenoproer. Daarvoor werd de zang verzorgd door een koor of een voorzanger. Na de reformatie gingen kerkgangers zelf zingen, op basis van de berijming van Datheen. “Dat zijn in andere woorden gezegd, de oude psalmen uit de bijbel”, zegt Luth.
Stadsarchivaris Harm Jan Luth doet onderzoek | Foto: Twee
Nieuwe noten ontstemmen
Aanvankelijk werd er ritmisch gezongen, op hele en halve noten. In de loop der tijd raakte dat steeds minder strak. Volgens Luth leidde dat tot onvrede in de kerk. “De een zong te snel en de ander te langzaam.” Omdat de samenzang steeds rommeliger werd, besloten kerkbestuurders tot een nieuwe, uniformere zangwijze: langzamer, op hele noten, met een voorzanger. Orgelbegeleiding was er in die tijd nog niet.
De verandering viel slecht bij een groot deel van de gelovigen. Zij weigerden de nieuwe manier van zingen te accepteren, wat leidde tot grote onrust tijdens kerkdiensten. “Mensen gaan elkaar echt te lijf, de politiek bemoeit zich ermee, de burgemeester kiest de kant van de mensen die langzaam zingen en dat heeft de hele samenleving in zijn greep”, aldus Luth.
Verdeeldheid is gebleven
Hoewel het Psalmenoproer al 250 jaar geleden plaatsvond, zijn de gevolgen volgens Luth nog altijd merkbaar. In reformatorische kerken wordt nog steeds op hele noten gezongen, terwijl in modernere kerken ritmisch wordt gezongen. “Maar dat geeft helemaal geen gedoe meer. In de ene kerk zingen ze snel en in de andere langzaam”, zegt Luth.
