Schiedam - In het dagelijks leven zijn zij beroepsbrandweerman op de kazerne in Schiedam en de kazerne Bosland in Rotterdam, en vrijwillig brandweerman op de kazerne in Schiedam.

Nog geen 24 uur later staan zij met nog 61 anderen in een knaloranje pak in Beiroet in Libanon om te zoeken naar overlevenden van een enorme explosie als onderdeel van het Nederlandse Heavy Rescue Team USAR.NL. Wij spraken met Jack v/d Grijp, René Verkerk en Kai Kowitz en zij vertellen hun verhaal over de inzet van USAR.NL in Beiroet en hoe zij alles achterlieten om ver van huis met een team van totaal 64 mannen en vrouwen anderen in nood te helpen.

EXPLOSIE
Het is 4 augustus 2020. In de haven van Beiroet in Libanon ontstaat brand in een opslagplaats met – naar nu is gebleken – zo’n 2750 ton ammoniumnitraat. Rond 17:00 uur (Nederlandse tijd) volgt een explosie. Ongeveer 8 minuten later, rond 17:08 uur (Nederlandse tijd) volgt een 2e en veel grotere explosie. Deze explosie verwoestte een groot deel van de stad en kostte zo’n 200 mensen het leven. Ruim 6000 mensen raakten gewond. In de avond vraagt de Libanese regering om internationale hulp. Het Nederlandse Heavy Rescue Team USAR.NL is beschikbaar om hulp te verlenen.

WAAROM USAR.NL?
Naar aanleiding van de vuurwerkramp in Enschede op 13 mei 2000 heeft het kabinet destijds besloten dat er een bijstandseenheid voor search and rescue moest worden opgericht die zowel in het binnen- en buitenland inzetbaar moest zijn. In november 2003 was USAR.NL een feit. USAR.NL heeft als doel het zoeken en redden van ingesloten of bedolven slachtoffers bij rampen in binnen- of buitenland. USAR.NL heeft ongeveer 150 leden en is (multidisciplinair) opgebouwd uit personeel van de brandweer, de politie, de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen (GHOR) en het ministerie van Defensie. Een USAR-eenheid telt zestig personen en acht speurhonden en bestaat uit een commandogroep, een stafgroep, een ondersteuningsgroep en vier zoek- en reddingsgroepen.

HET TEAM
USAR.NL leden Jack, René en Kai zijn slechts 3 van de ongeveer 150 USAR.NL leden die het team rijk is en zij zijn met nog 61 teamleden (64 totaal) op 5 augustus naar Beiroet vertrokken om hulp te verlenen.

Jack v/d Grijp is in het dagelijks leven werkzaam op de kazerne Schiedam als beroepsbrandweerman. Hij werkt al 33 jaar in deze kazerne en zit nu 9 jaar bij USAR.NL. Hier zit hij in “zoek- en reddingsgroep Bravo”. Elke reddingsgroep bestaat uit een commandant, een technisch zoekspecialist, twee speurhondengeleiders, een verpleegkundige en 5 reddingswerkers. Jack is in groep Bravo één van de 5 reddingswerkers.

René Verkerk zit ook in groep Bravo, samen met Jack, en is in het dagelijks leven bevelvoerder bij de brandweerkazerne Bosland in Rotterdam. René heeft hiervoor ruim 25 jaar op de kazernes Vlaardingen en Schiedam gewerkt. Hij zit sinds de oprichting van USAR.NL in 2003 bij het team en is binnen de groep Bravo de technisch zoekspecialist.

Kai Kowitz werkt in het dagelijks leven als ICT’er bij de Gemeente Schiedam en is al ruim 20 jaar vrijwillig brandweerman op de kazerne in Schiedam. Kai zit nu ongeveer 2 jaar bij USAR.NL als ICT’er in de ondersteuningsgroep.

MONITORING
Kort na de enorme explosie in Beiroet wordt het druk in de Whatsappgroep van USAR.NL team Bravo. Teamleden wijzen elkaar op het nieuws en de beelden van de grote explosie. Foto’s en video’s van de verwoesting gaan rond en onderling wordt gespeculeerd of dit wel eens een inzet voor USAR.NL zou kunnen worden. Alle teamleden zijn hulpverlener geworden omdat zij graag mensen helpen die hulp nodig hebben. In het dagelijks leven als brandweerman, verpleegkundige of politieagent bijvoorbeeld. Als teamlid van USAR.NL hulp mogen bieden in veel lastigere omstandigheden is voor velen iets extra bijzonders. Het is nooit leuk als er zoiets heftigs gebeurt maar om dan toch specialistische hulp te kunnen bieden is voor iedereen speciaal en dankbaar werk en iedereen staat dan ook graag klaar om in de meest moeilijke omstandigheden een bijdrage te leveren.

In de avond van 4 augustus, enkele uren na de enorme explosie, lijkt een inzet iets dichterbij te zijn gekomen: Beiroet heeft internationale hulp gevraagd en minister Kaag van Ontwikkelingssamenwerking heeft het Nederlandse Heavy Rescue Team aangeboden om te helpen. Vanaf dat moment gaat het team op “monitoring”. Monitoring houdt in dat de teamleden bedacht moeten zijn op een opdracht tot inzet. Zodra de opdracht gegeven wordt kan het team binnen 24 uur overal ter wereld paraat staan voor hulp. Zodra deze opdracht komt moet men in hele korte tijd op de opkomstlocatie zijn, klaar voor vertrek, ongeacht wat je aan het doen bent of waar je bent. Zodra het team op “monitoring” staat zullen teamleden dus niet snel ver van huis gaan, want als het er op aan komt wil iedereen zijn steentje bijdragen waarvoor ze zijn opgeleid. Jack en René spreken onderling met elkaar af: “Als de opdracht komt en ik zie het niet op tijd en geef niet direct reactie, bel mij dan op”. Beide teamleden staan zo voor elkaar in en houden de situatie voor elkaar in de gaten.


ACTIE
De nacht gaat rustig voorbij voor René en Jack. De afgelopen uren is de opdracht niet gekomen. Het is vaker gebeurd dat het team op “monitoring” wordt gezet en een daadwerkelijke inzet uitbleef. Zowel Jack als René kijken er dus niet direct van op dat er nog geen verder bericht is. René vertrekt de ochtend van 5 augustus op de motor van zijn woonplaats in Vlaardingen naar de kazerne in Rotterdam waar hij om 08:00 uur moet beginnen aan zijn 24-uurst dienst als bevelvoerder van de opkomende ploeg. Ook Jack vertrekt ruim op tijd naar de kazerne Schiedam; ook hij heeft dienst voor de komende 24 uur. Tijdens het fietsen naar de kazerne gaat zijn telefoon een paar keer af. “Ik voelde mijn telefoon een paar keer trillen, maar ik was niet meer zo ver van de kazerne af” vertelt Jack. “Dus ik besloot gewoon door te fietsen en daar wel te kijken. Ze kunnen vast wel even zonder mij”. Ook bij René gaat de telefoon een paar keer af. Via de headset van de motorhelm hoort hij verschillende Whatsappberichten binnen komen. Hij besluit door te rijden en op de kazerne wel te kijken wat er is. Als beide brandweermannen op de kazerne zijn aangekomen, Jack in Schiedam en René in Rotterdam, schrikken ze als ze hun telefoon er bij pakken. De Whatsappgroep van USAR.NL stroomt helemaal vol. De groepscommandant heeft gevraagd wie er beschikbaar is om zo een groep van 8 man te vormen. Vervolgens zou groep Bravo inzetgereed gemeld kunnen worden, omdat de opdracht tot inzet elk moment gegeven kan worden als er voldoende mensen in de teams beschikbaar zijn. De speurhonden en hun geleiders van de politie worden achteraf aan een groep toegevoegd. Zowel Jack als René zijn door hun ritje naar de kazerne laat met reageren. Als een van de laatsten melden zij zich ook beschikbaar en krijgen vrijwel direct te horen van de groepscommandant: Zorg dat je uiterlijk om 11:30 uur op de opkomstlocatie in Capelle a/d IJssel bent.

NACHTWERK
Terwijl René en Jack de nacht hebben doorgeslapen, net als vele andere teamleden, ging dat iets anders voor ICT’er Kai. Hij werd om 02:00 uur al uit zijn bed gebeld met de mededeling dat USAR.NL zeer waarschijnlijk ingezet zou gaan worden in Beiroet. Om geen tijd te verliezen als de opdracht daadwerkelijk gegeven wordt, wordt direct gestart met de voorbereidingen. Voor Kai als ICT’er betekent dat het regelen en opbouwen van de apparatuur in het hoofdkwartier. Denk hierbij aan werkplekken inrichten en gereed maken, (audio) communicatiemiddelen klaarleggen en kaarten van het gebied inladen op de tablets voor de reddingsgroepen ter plaatse. Vanuit zijn huis in Schiedam gaat hij zo snel mogelijk naar het hoofdkwartier in Zoetermeer om te beginnen. Als de reddingsgroepen in de ochtend aan het inventariseren zijn wie er beschikbaar zijn heeft Kai er al enkele uren werk op zitten, en het einde is nog lang niet in zicht.

ALTIJD ALLES PARAAT
In rol van USAR.NL hulpverlener word je niet vaak ingezet, maar als het dan zover is moet je in een recordtijd alles klaar hebben en inzetgereed zijn. Voor een binnenlandse inzet is USAR.NL binnen 4 uur inzetgereed. Voor een buitenlandse inzet geldt 24 uur. Hier komt dan ook meer bij kijken. Vooral het vervoer moet last-minute geregeld worden, zoals vliegtuigen van Defensie om al het materiaal en natuurlijk de mensen in het land van inzet te krijgen. Alle teamleden moeten dan ook alles paraat hebben liggen, 24 uur per dag, 7 dagen per week, 52 weken per jaar. Voorbeelden zijn het paspoort en het inentingsboekje. Als je dit nog bij elkaar moet gaan zoeken zodra de opdracht tot inzet komt ben je te laat. Maar ook andere praktische zaken moeten in hele kort tijd geregeld worden. René is bevelvoerder van de C-ploeg op de kazerne Rotterdam Bosland. De afspraak met de veiligheidsregio is dat als er een USAR.NL inzet is René direct weg gaat. Ook als de ploeg op dat moment is ingezet bij een incident. In dit geval waren de omstandigheden iets gunstiger; bij de ploegenwisseling die elke ochtend om 08:00 uur plaatsvindt kwam de opdracht tot inzet binnen. De bevelvoerder van de vorige ploeg, die er net 24 uur dienst op had zitten, kon nog iets langer blijven totdat een andere bevelvoerder was opgeroepen om de plek van René in te nemen. Hetzelfde was van toepassing op Jack; ook hij moest direct weg terwijl zijn dienst eigenlijk net begon. Een collega die geen dienst had was toevallig aanwezig op de kazerne en kon de plek van Jack innemen in de ploeg totdat er ook voor Jack een vervanger voor de komende 24 uur was gekomen.

UITRUSTING
De USAR.NL uitrusting van de meeste teamleden ligt in de brandweerkazerne Capelle a/d IJssel, de opkomstlocatie van het team. Van een enkeling liggen de spullen in de andere kazerne, zoals bij René. Zijn spullen liggen in de kazerne in Vlaardingen omdat hij in Vlaardingen woont en jarenlang op deze kazerne gewerkt heeft. Nog geen uur nadat Rene thuis gedag had gezegd tegen zijn vrouw om aan zijn 24-uurs dienst te beginnen stond hij alweer voor de deur. Thuis geeft hij zijn zijn vrouw en kinderen nog een kus en knuffel (“Je weet nooit wat er gebeurt tijdens een inzet en of dit misschien wel de laatste keer is dat ik ze zie. We gaan toch naar gevaarlijk gebied en doorzoeken gebouwen die ingestort zijn”). En dan snel naar de kazerne Vlaardingen om zijn USAR.NL uitrusting op te halen. Jack vertrok ook direct naar huis om gedag te zeggen tegen zijn vrouw en daarna snel naar de opkomstlocatie te gaan in Capelle a/d IJssel, waar zijn USAR.NL uitrusting ligt. Ze moesten om 12:30 uur in Eindhoven zijn, op het vliegveld, waar de briefing zou plaatsvinden, met hun volledige USAR.NL uitrusting. Voor Kai werd het een race tegen de klok; hij was al sinds 02:00 uur bezig om te helpen het hoofdkwartier in Zoetermeer gereed te maken, maar ook hij moest zijn USAR.NL uitrusting nog ophalen in Capelle a/d IJssel en zorgen dat hij op tijd in Eindhoven zou zijn.


CORONA
In deze tijd is er nog een extra factor bijgekomen om rekening mee te houden; COVID-19, oftewel het Coronavirus. Voordat het team van 64 personen kon vertrekken moest eerst zeker zijn dat de hulpverleners geen Corona hadden. De opkomstlocatie wijzigde van vliegveld Eindhoven naar de brandweerkazerne in Best, waar alle teamleden een Coronatest ondergingen. Dezelfde middag moesten de uitslagen van de 64 ingelaste testen al binnen zijn, omdat het team anders niet kon vertrekken. Uiteindelijk bleek dit 1 van de 4 Coronatesten te zijn die elk teamlid in een tijd van anderhalve week zou krijgen. In totaal heeft elk teamlid 4x een wattenstaafje achter in de neus en keel gehad; eenmaal bij vertrek uit Nederland, eenmaal bij aankomst in Libanon door de autoriteiten daar, eenmaal bij terugkomst in Nederland en nogmaals in Nederland, ongeveer een week na terugkomst om er zeker van te zijn dat niemand tijdens het reddingswerk Corona had opgelopen. Alle 64 teamleden bleken uiteindelijk negatief te testen op Corona op alle afgenomen testen.


HULP BIEDEN
In de nacht van 5 op 6 augustus kwam het team aan in Beiroet. Voor het team van Kai begint het werk dan ook direct weer; ook op locatie dienen werkplekken ingericht te worden zodat de USAR.NL leiders plannen kunnen maken voor de inzet en in contact kunnen blijven met de reddingsteams. Op dat moment tikt voor Kai de teller de 24 uur aan; op wat rusten na op de relatief korte vlucht van Eindhoven naar Beiroet is hij dan al 24 uur actief. Enkele uren later, als hij bijna 28 uur achter elkaar bezig is geweest kan hij wat slaap pakken; de werkplekken zijn ingericht en zijn collega’s nemen het werk over. Op dat moment hebben de reddingsploegen hun slaapplekken ingericht op een oude militaire basis in Beiroet, een plek die ze aangeboden hebben gekregen. USAR.NL is 10 dagen lang volledig zelfvoorzienend en hebben ook tenten bij zich om in te slapen mocht het land waarin ze aan het werk zijn geen slaapplek kunnen bieden. In de loop van de ochtend volgt een briefing van de lokale autoriteiten en daarna kan het reddingswerk van USAR.NL beginnen.


ANDERE TEAMS
Samen met andere SAR teams uit andere landen wordt een gecoördineerde zoekactie opgezet. Het getroffen gebied wordt in sectoren verdeeld zodat er geen plekje wordt overgeslagen of dubbel wordt gedaan. De teams uit onder andere Frankrijk, Qatar, Tsjechië, Rusland en Griekenland gaan ieder in hun eigen gebied aan de slag. Een groot aantal ingestorte gebouwen worden doorzocht, mede met de speurhonden die speciaal getraind zijn om overlevenden te ruiken en te lokaliseren. De honden zijn zo getraind dat zij niet aanslaan op reeds overleden personen. Het bergen van lichamen is een taak voor de lokale autoriteiten. De internationale SAR teams richten zich uitsluitend op het redden van overlevenden. Helaas heeft het USAR.NL team geen overlevenden meer gevonden in het door hun doorzochte gebied.


QUARANTAINE
Na enkele dagen komt de inzet voor USAR.NL ten einde. Maandagmiddag 10 augustus vertrekt het Nederlandse reddingsteam weer. Zij hebben 5 dagen lang hulp geboden aan de lokale autoriteiten en gezocht naar overlevenden. Zodra het team weer terug is in Nederland worden zij ondergebracht in een hotel nabij het vliegveld Eindhoven voor de debriefing en medische check én hun 3e van totaal 4 Coronatesten te ondergaan. Het team is via een aparte ingang het hotel binnengekomen en wordt ook apart gehouden van alle andere gasten in het hotel totdat de uitslag van de Coronatest binnen is gekomen. In de avond van 10 augustus worden alle testen afgenomen en de volgende ochtend komt het verlossende woord: Iedereen heeft negatief getest. Hiermee mogen de teamleden het hotel weer verlaten en kunnen zij weer naar huis na bijna een week te zijn weggeweest. De teamleden hoefden niet verplicht in quarantaine toen zij Nederland weer binnen kwamen. De overheid heeft namelijk enkele groepen uitgezonderd van deze plicht zoals bijvoorbeeld humanitaire hulpverleners waar USAR.NL onder valt. Er is echter wel 10 dagen quarantaine aangehouden voor alle zekerheid.

GEREED VOOR DE VOLGENDE INZET
Na thuiskomst gaan de teamleden direct aan de slag om hun uitrusting weer inzetgereed te maken. Alles wordt schoongemaakt en gewassen en weer ingepakt. Je weet namelijk nooit wanneer de volgende oproep weer komt; dat kan jaren duren, maar kan ook volgende week alweer zijn. De spullen worden weer opgeborgen en klaargezet totdat de volgende oproep komt en het hele verhaal weer van voor af aan begint.

Met dank aan:
Jack v/d Grijp, René Verkerk, Kai Kowitz
Jop Heinen, Media Officer USAR.NL

Bijdrage:Flashphoto.nl