Jeugdhulpregels onleesbaar volgens politiek: ‘Draak van een stuk’

Slecht kunnen lezen, schrijven of rekenen wordt samengevat onder de noemer ‘laaggeletterd’. Dat wil zeggen dat iemand niet voldoet aan het niveau van het eindexamen van vmbo. Dit is een probleem voor miljoenen Nederlanders. In Vlaardingen gaat het om één op de zeven mensen tussen de leeftijden 16 en 65. Deze cijfers komen uit een onderzoek dat in 2020 werd gepubliceerd door het Researchteam voor Onderwijs en Arbeidsmarkt, maar worden nog steeds door de gemeenten aangehaald.

Schiedam kampt met een nog groter probleem dan Vlaardingen. Ongeveer één op de drie Schiedammers is volgens het onderzoek laaggeletterd. Het probleem doet zich vooral voor in de wijken Nieuwland en Oost. Schiedam heeft een grotere groep mensen die Nederlands niet als eerste taal spreken. Maar volgens de bibliotheek Schiedam zijn er ook veel Schiedammers die Nederlands spreken maar weinig scholing hebben gehad. De gemeente stelt dat mensen die laaggeletterd zijn meer kans hebben op armoede, meer moeite hebben met het vinden van werk en over het algemeen minder gezond zijn.

Rechten en plichten

De gemeente Schiedam heeft verschillende middelen ingezet om begrijpelijker te communiceren met burgers. Mensen die ooit zelf laaggeletterdheid waren, helpen nu als ervaringsdeskundigen de gemeente. Zij worden de ‘taalambassadeurs’ genoemd. Er zijn ambitieplannen en een handboek waar ambtenaren gebruik van maken.

Maar er is een dode hoek: teksten met rechten en plichten. Dit zijn ‘juridische’ stukken. Dat wil zeggen dat ze worden aangehaald als een meningsverschil voor de rechter komt. Deze stukken zijn vaak erg ingewikkeld geschreven. Een voorbeeld daarvan is het nieuwe document met regels voor de jeugdhulp: Verordening Jeugdhulp 2025.

Nieuwe regels voor de jeugdhulp

In juli 2025 stemden de gemeenteraden van Maassluis, Vlaardingen en Schiedam in met de nieuwe jeugdhulpregels. Maar vanuit de Schiedamse gemeenteraad is er kritiek op de leesbaarheid van de nieuwe regelgeving. Het document is een opsomming van de rechten, plichten en eisen die worden gesteld aan ouders, zorgverleners en de gemeenten.

Ook de adviesraden, die bij elk beleidsstuk dat over hun sector wordt gemaakt advies geven, zijn kritisch: “Wij adviseren een publieksversie te maken, zodat iedereen de verordening kan begrijpen”, reageert de Participatieraad Schiedam. Ook hun Vlaardingse tegenhanger, de Adviesraad Sociaal Domein, hekelt de ingewikkelde woordkeuze: “Er is geen duidelijke vertaling naar de werkvloer.” Zij hopen op bondige samenvattingen en meer duidelijke handvatten. “Zulke middelen maken het voor iedereen duidelijk wat de regels betekenen in de praktijk.”

‘Onleesbaar’

De kritiek vanuit de adviesraden is volgens het Schiedamse raadslid Annebeth Wilton (Fractie Wilton) volkomen terecht. In de commissievergadering van de Schiedamse gemeenteraad omschrijft ze het stuk als ‘onleesbaar’. “De gemeente is hier tekortgeschoten. Jeugdhulp is dermate ingewikkeld geworden dat het iedereen die ermee in aanraking komt verlamd.” Ook andere leden van Schiedamse gemeenteraad uiten kritiek tijdens de bespreking van het stuk. Christien Bruggeman, fractievoorzitter van Algemeen Ouderen Verbond: “Wat een lastig stuk om te lezen en goed te begrijpen.”

Carlien Schoondermark, Schiedams raadslid voor GroenLinks, benoemt naast het lastige taalgebruik ook de toon: “Vanaf moment één worden er grenzen bewaakt.” Volgens het raadslid moet er duidelijker worden gemaakt wat de zorgplicht is van de gemeente. De algehele toon van het stuk zou te vijandig zijn: “Zou deze tekst niet beter kunnen beginnen met het uitspreken van de gezamenlijke verantwoordelijkheid? Met inleidende woorden waarin ouders niet worden weggezet als eisende partij en de gemeente als verwerende partij? De tekst moet niet bang maken voor wat je mogelijk fout kunt doen, maar de weg wijzen.”

Publieksversie

In de vergadering erkent de Schiedamse wethouder Jeugdbeleid, Cemil Kahramanoğlu, het probleem en belooft een alternatief: “Ik hoor veel over dat het slecht leesbaar is en daar kan ik me iets bij voorstellen. Wij gaan ervoor zorgen dat er een publieksvriendelijke versie komt.”

Maar zo’n leesbare versie is makkelijker gezegd dan gedaan. “Elk woord en elke komma is afgewogen en als je die verplaatst kan je ineens rechten of plichten erbij krijgen of verliezen”, vertelt de Vlaardingse wethouder Jacky Silos enkele weken later. “Herschrijven is in die zin lastig, maar het is natuurlijk heel erg goed als mensen goed weten waar ze recht op hebben.” Silos omschrijft het als ‘een draak van een stuk’, maar denkt dat het niet écht te vervangen is. Zij vermoedt dat het nieuwe stuk niet iets is waar mensen mee kunnen schermen als het tot een juridische vraag komt.