Vlaardingen blijft afwachtend, maar kritiek op aanpak Aziatische hoornaar zwelt aan

Thom van Vugt en Josette Hogewoning van de politieke partij ONS.Vlaardingen hebben schriftelijke vragen gesteld over de bestrijding van de Aziatische hoornaar in Vlaardingen. Aanleiding voor de vragen was het besluit van de provincie Zuid-Holland om de provinciale bestrijding onder de A12 te staken. De provincie Zuid-Holland werkte jarenlang met een A12-lijn: boven die grens werd de Aziatische hoornaar nog actief bestreden, daaronder nauwelijks.

Gevangen hoornaarnest / Foto: Twee

Heeft bestrijding nog zin?

Volgens het college van Vlaardingen is het besluit van de provincie goed te verklaren in het licht van de gewijzigde inzichten van Kenniscentrum EIS. “Nieuwe, recente onderzoeken hebben geleid tot andere inzichten”, schrijft het college. “Daarom wordt er nu anders gedacht over de bestrijding van de Aziatische hoornaar.”

Vlaardingen sluit zich daarmee aan bij de lijn van EIS, dat in het meest recente rapport Hoe verder met de Aziatische hoornaar? (2024) concludeert dat effectieve bestrijding nauwelijks nog haalbaar is. Hierdoor ziet de gemeente geen reden om het wegvallen van de provinciale bestrijding te compenseren met een eigen actief beleid.

Meerdere Aziatische hoornaars gevangen door imkers / Foto: Elly Rietdijk

Kritiek op EIS-rapport blijft

In 2024 stopte de provincie vrijwel volledig met bestrijding ten zuiden van de A12, op basis van het EIS-advies dat ingrijpen niet langer haalbaar of kostenefficiënt zou zijn. Alleen boven de A12 wordt nog beperkt opgetreden. Daardoor zijn gemeenten en imkers in het zuiden, waaronder Schiedam en Vlaardingen, steeds meer op zichzelf aangewezen.

In mei van dit jaar uitte gedragsbioloog en imker dr. Marie José Duchateau (Universiteit Utrecht) al kritiek op dat rapport. Zij stelde dat veel imkers verontwaardigd zijn, omdat volgens hen de risico’s voor mens, natuur en bijenvolken worden onderschat. Het advies om niet te bestrijden noemt zij “onverantwoord in een fase waarin de soort nog wél te beheren is.”

Nu mengt ook Jacques J.M. van Alphen, bioloog, emeritus hoogleraar dierenecologie en verbonden aan Naturalis in Leiden, zich in de discussie. In zijn rapport dat uit is gekomen in november 2025: Verantwoord beleid bij het beheer van de Aziatische hoornaar in Nederland, legt hij het EIS-advies kritisch onder de loep. Van Alphen waarschuwt dat de Aziatische hoornaar een serieus risico vormt voor volksgezondheid, biodiversiteit én de bijenteelt, en dat het huidige beleid volgens hem tekortschiet.

Aziatische hoornaar in huis / Foto: Elly Rietdijk

Vooral in stedelijk gebied

Hij stelt dat de soort in Nederland sterk in opmars is, vooral in stedelijke gebieden waar hoge nestdichtheden worden bereikt. Dat brengt volgens hem aanzienlijke risico’s met zich mee. De Aziatische hoornaar is volgens Van Alphen gevaarlijker dan de Europese soort: het gif bevat sterkere toxines, de dieren kunnen gericht in de ogen spuiten en meerdere steken kunnen dodelijk zijn. Daarnaast bouwen ze laaggelegen voorjaarsnesten in schuurtjes, garages en tuinen: precies op plekken waar mensen dagelijks komen. Internationale studies laten volgens het onderzoek hogere gezondheidsrisico’s zien dan EIS erkent.

Om de ernst te onderstrepen wijst Van Alphen erop dat de steken van de Aziatische hoornaar, net als die van andere wespensoorten, een anafylactische reactie kunnen veroorzaken bij mensen die daarvoor allergisch zijn. Maar volgens hem gaat het risico verder: “Twaalf tot twintig steken kunnen een volwassen persoon doden, en een kind kan al overlijden na vijf steken.”

Bijenkasten bij stadsimker Elly Rietdijk in Schiedam / Foto: Twee

Effect op natuur en bijen

Waar EIS stelt dat de hoornaar vooral algemene insecten vangt, benadrukt Van Alphen dat het gaat om een toppredator die per vierkante kilometer honderdduizenden extra predatoren kan toevoegen. De impact op honingbijenvolken is volgens Naturalis veel groter dan EIS beweert: in Frankrijk lopen de economische verliezen door predatie op tot tientallen miljoenen euro per jaar. Bij hoge nestdichtheden kunnen complete bijenvolken instorten.

Aziatische hoornaar vast op lokpot / Foto: Twee

NVWA benadrukt risico’s, maar nuanceert

Van Alphen is niet de enige die aan de bel trekt. Ook de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), de rijksdienst die toezicht houdt op voedselveiligheid, dierenwelzijn en natuur, waarschuwt in haar update van augustus 2025 dat de soort zich inmiddels in grote delen van Europa heeft gevestigd. Ook schrijven ze dat de afname van wilde bijen en andere bestuivers te verwachten is en dat de wesp economische schade kan veroorzaken in de imkerij. Tegelijk nuanceert de NVWA dat er “geen effecten op ecosysteemdiensten bekend” zijn en dat een steek van de Aziatische hoornaar vergelijkbaar is met die van een gewone wesp. Van Alphen benadrukt dat juist snelle signalering en verwijdering van nesten noodzakelijk is om toekomstige schade te beperken.

Geen specifiek budget, wel optreden bij overlast

Vlaardingen heeft geen apart budget voor bestrijding van de Aziatische hoornaar of andere invasieve exoten. Incidenten waarbij bewoners overlast ervaren, worden, net als bij gewone wespennesten, aangepakt vanuit bestaande middelen. Voor een aparte begrotingspost ziet de gemeente vooralsnog geen aanleiding.

Toch sluit Vlaardingen niet uit dat er in de toekomst wél middelen worden vrijgemaakt. Door een toename van overlastgevende nesten vindt het college het “verstandig” om op termijn budget te reserveren voor gifvrije bestrijding.

Een beroep op de provincie om de bestrijding opnieuw op te pakken, vindt de gemeente niet logisch. Vlaardingen wil het EIS-advies volgen, dat stelt dat de soort geen grote bedreiging vormt en dat bestrijding weinig zinvol is. De nadruk ligt daarom op voorlichting en het leren omgaan met de wesp.

Vangst van aantal nesten van de Aziatische hoornaar in 2024 | Foto: Rob Voesten

Schiedam en Vlaardingen: hoe staan zij erin?

Vlaardingen bestrijdt de Aziatische hoornaar alleen wanneer er sprake is van directe overlast in de openbare ruimte. Meldingen worden doorgestuurd naar Irado, maar de gemeente voert geen actief beleid voor het opsporen of preventief verwijderen van nesten. Nu de provincie ten zuiden van de A12 is gestopt met structurele bestrijding, valt voor Vlaardingen een belangrijk vangnet weg. Imkers waarschuwen dat zij de toenemende druk niet kunnen blijven opvangen nu het aantal nesten toeneemt.

Schiedam hanteert hetzelfde uitgangspunt. Ook daar pakt Irado alleen overlastmeldingen op; wie een nest op privéterrein heeft, moet de kosten zelf dragen. Door het wegvallen van provinciale ondersteuning dreigt de regionale aanpak verder te versnipperen, juist in een periode waarin integrale samenwerking volgens deskundigen noodzakelijk is.

Speciale stofzuigers om hoornaars op te zuigen / Foto: Josette Hogewoning

Vlaardingen staat open voor samenwerking

Op de vraag of de gemeente van Vlaardingen een gezamenlijk actieplan wil opstellen met Maassluis en Schiedam, reageert het college positief. Samenwerking met buurgemeenten, imkers en natuurorganisaties wordt “zinvol” genoemd, al blijft het beleid voorlopig onveranderd: alleen nesten die daadwerkelijk overlast veroorzaken, worden verwijderd.

Nieuwe technieken maken bestrijding wél mogelijk

Naturalis stelt dat het EIS-advies gebaseerd is op oudere Europese ervaringen, toen nesten moeilijk op te sporen waren. Dankzij nieuwe Nederlandse technieken, zoals mini-zenders die nesten binnen twee uur kunnen lokaliseren, is bestrijding nu efficiënt én betaalbaar. Volgens Van Alphen kan populatiebeheer verdere schade aanzienlijk beperken.

De onderzoeker pleit voor intensieve populatiebeheersing, samenwerking met imkers en gespecialiseerde bestrijdingsteams. In het rapport benadrukt de onderzoeker dat uitstel de schade alleen maar vergroot en de aanpak later veel ingewikkelder maakt. Het huidige beleid omschrijft hij als “too little, too late. Belangrijk is het daarom om eens te kijken naar wie de overheid adviseert over de hoornaar en te onderzoeken wat de wetenschappelijk basis is waarop dit advies is gestoeld”, aldus van Alphen.

Ondanks herhaalde pogingen is het ons niet gelukt om het EIS te spreken. Het Kenniscentrum EIS liet in mei telefonisch aan Twee weten dat al hun onderzoek op wetenschappelijke onderzoek gebaseerd is.